فصل یکم : ارزش بارگاه امام حسین علیه السلام
1 / 1بوستانی از بوستان های بهشت
کتاب من لا یحضره الفقیه به نقل از اسحاق بن عمّار ، از امام صادق علیه السلام : جایگاه قبر حسین علیه السلام ، از آن روزی که در آن به خاک سپرده شده ، بوستانی از بوستان های بهشت است .
تهذیب الأحکام به نقل از عبد اللّه بن سِنان ، از امام صادق علیه السلام : قبر حسین علیه السلام ، بیست گز در بیست گز ، بوستانی از بوستان های بهشت است .
کامل الزیارات به نقل از ابن سِنان ، از امام صادق علیه السلام : قبر حسین بن علی علیه السلام ، بیست گز در بیست گز ، بوستانی از بوستان های بهشت است و عروج فرشتگان به آسمان ، از آن جاست و هیچ فرشته مقرّب و پیامبر فرستاده شده ای نیست ، جز آن که از خدا ، [ توفیق ] زیارت او را می خواهد . پس گروهی ، فرود می آیند و گروهی ، بالا می روند .
کتاب من لا یحضره الفقیه عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :مَوضِعُ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام تُرعَهٌ (1) مِن تُرَعِ الجَنَّهِ . (2)
تهذیب الأحکام بإسناده عن الحسین بن علیّ عن علی علیهماالسلام :إنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله قالَ لَهُ : ... إنَّ اللّهَ جَعَلَ قَبرَکَ وقَبرَ وُلدِکَ بِقاعا مِن بِقاعِ الجَنَّهِ ، وعَرصَهً (3) مِن عَرَصاتِها . (4)
1 / 2إجابَهُ الدُّعاءِ تَحتَ قُبَّتِهِکفایه الأثر عن عبد اللّه بن عبّاس عن النبیّ صلی الله علیه و آله فی فَضلِ زِیارَهِ الحُسَینِ علیه السلام : إنَّ الإِجابَهَ تَحتَ قُبَّتِهِ ، وَالشِّفاءَ فی تُربَتِهِ ، وَالأَئِمَّهَ مِن وُلدِهِ . (5)
الأمالی للطوسی عن محمّد بن مسلم :سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ وجَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ علیهماالسلامیَقولانِ : إنَّ اللّهَ تَعالی عَوَّضَ الحُسَینَ علیه السلام مِن قَتلِهِ أن جَعَلَ الإِمامَهَ فی ذُرِّیَّتِهِ ، وَالشِّفاءَ فی تُربَتِهِ ، وإجابَهَ الدُّعاءِ عِندَ قَبرِهِ ... . (6)
1- .التُّرعهُ فی الأصل : الروضه علی المکان المرتفع خاصّه (النهایه : ج 1 ص 187 «ترع») .
2- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 2 ص 579 ح 3166 ، ثواب الأعمال : ص 120 ح 43 ، کامل الزیارات : ص 456 ح 691 کلاهما عن إسحاق بن عمّار ، المزار للمفید : ص 142 ح 5 ، المزار الکبیر : ص 360 ح 14 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 111 ح 23 .
3- .العَرصهُ : کلّ بقعه بین الدور واسعه لیس فیها بناء (لسان العرب : ج 7 ص 52 «عرص») .
4- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 22 ح 50 ، المزار للمفید : ص 228 ح 12 ، فرحه الغری : ص 77 کلّها عن أبی عامر عن الإمام الصادق عن آبائه علیهم السلام ، إرشاد القلوب : ص 441 ، بحار الأنوار : ج 100 ص 121 ح 22 .
5- .کفایه الأثر : ص 17 ، الصراط المستقیم : ج 2 ص 145 ، المناقب لابن شهر آشوب : ج 4 ص 82 من دون إسنادٍ إلی أحد من أهل البیت علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 36 ص 286 ح 107 .
6- .الأمالی للطوسی : ص317 ح644، بشاره المصطفی: ص211، تأویل الآیات الظاهره: ج2 ص617 ح4،إعلام الوری: ج1 ص431، بحار الأنوار:ج101 ص69 ح2 و راجع تمام الحدیث: فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 56 ح 3083 .
کتاب من لا یحضره الفقیه از امام صادق علیه السلام : جایگاه قبر حسین علیه السلام ، باغی از باغ های بَرین بهشت است .
تهذیب الأحکام به سندش ، از امام حسین علیه السلام: پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود : « . . . خداوند ، قبر تو و قبر فرزندانت را مکانی از مکان های بهشت و عرصه ای از عرصه های آن ، قرار داده است» .
1 / 2مستجاب شدن دعا زیر گنبدش
کفایه الأثر به نقل از عبد اللّه بن عبّاس ، از پیامبر صلی الله علیه و آله ، در بیان فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام : مستجاب شدن دعا ، زیر گنبد او ، و شفا ، در تربت اوست و امامان ، از نسل اویند .
الأمالی ، طوسی به نقل از محمّد بن مسلم : شنیدم که امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام می فرمایند: «خداوند متعال، کشته شدن حسین علیه السلام را با قرار دادن امامت در نسل او، شفا در تربت او و استجابت دعا نزد قبرش ، عوض داد ...» .
فضل زیاره الحسین علیه السلام عن خالد بن إیاس الحرّانی عن أبی عبد اللّه جعفر بن محمّد [الصادق] علیه السلام :مَن لاذَ بِقَبرِ الحُسَینِ علیه السلام فَاستَجارَ مِنَ النّارِ ، وسَأَلَ اللّهَ الجَنَّهَ ، إلّا أجارَهُ اللّهُ مِنَ النّارِ ، وأعطاهُ الجَنَّهَ . (1)
المزار الکبیر فی زِیارَهِ النّاحِیَهِ : السَّلامُ عَلی مَن جُعِلَ الشِّفاءُ فی تُربَتِهِ ، السَّلامُ عَلی مَنِ الإِجابَهُ تَحتَ قُبَّتِهِ . (2)
المزار للمفید عن أبی الحسن العسکریّ علیه السلام :إنَّ للّهِِ تَعالی مَواطِنَ یُحِبُّ أن یُدعی فیها فَیُجیبَ ، وإنَّ حائِرَ الحُسَینِ علیه السلام مِن تِلکَ المَواطِنِ . (3)
فرحه الغریّ عن حسّان بن مهران الجمّال :قالَ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ علیه السلام : یا حَسّانُ ، أتَزورُ قُبورَ الشُّهَداءِ قِبَلَکُم؟ قُلتُ : أیُّ الشُّهَداءِ ؟ قالَ : عَلِیٌّ وحُسَینٌ علیهماالسلام . قُلتُ : إنّا لَنَزورُهُما فَنُکثِرُ . قالَ : اُولئِکَ الشُّهَداءُ المَرزوقونَ فَزوروهُم ، وَافزَعوا عِندَهُم بِحَوائِجِکُم ؛ فَلَو یَکونونَ مِنّا کَمَوضِعِهِم مِنکُم لَاتَّخَذناهُم هِجرَهً (4) . (5)
1- .فضل زیاره الحسین علیه السلام : ص 54 ح 34 .
2- .المزار الکبیر : ص 497 ح 9 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 234 ح 38 .
3- .المزار للمفید : ص 209 ح 2 ، المزار الکبیر : ص 595 ح 2 ، تحف العقول : ص 482 عن الإمام الهادی علیه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 102 ص 257 .
4- .قال العلّامه المجلسی قدس سره : قوله : «لاتّخذناهم هجره» ، أی لهجرنا إلیهم ، واتّخذنا عندهم وطناً ، ویدلّ علی رجحان المجاوره عندهم (بحار الأنوار ج 100 ص 261) .
5- .فرحه الغری : ص 79 ، بحار الأنوار : ج 100 ص 261 ح 12 .
فضل زیاره الحسین علیه السلام به نقل از خالد بن اِیاس حَرّانی ، از امام صادق علیه السلام : هر کس به قبر حسین علیه السلام پناه ببرد و از آتش ، پناه گیرد و بهشت را از خدا بخواهد ، خداوند ، او را از آتش ، پناه داده ، بهشت را به او عطا می کند .
المزار الکبیر در زیارت ناحیه : سلام بر آن کسی که شفا در تربت او قرار داده شد ! سلام بر کسی که اجابت [ دعا ] ، زیر گنبد اوست !
المزار ، مفید از امام عسکری علیه السلام : برای خدای متعال ، جایگاه هایی است که دوست دارد در آن جا خوانده شود تا اجابت کند و مرقد حسین علیه السلام ، از آن جایگاه هاست .
فَرحه الغَریّ به نقل از حَسّان بن مِهران جمّال : امام صادق علیه السلام فرمود : «ای حسّان ! آیا قبور شهیدان در کنارتان را زیارت می کنید ؟» . گفتم : کدام شهیدان ؟ فرمود : «علی علیه السلام و حسین علیه السلام را» . گفتم : ما آن دو را بسیار زیارت می کنیم . فرمود : «اینان ، شهیدان روزی خوارند . (1) آنها را زیارت کنید و حاجت هایتان را در کنار آنان ، [ به خدا ] عرضه کنید ، که اگر مانند شما به ما نزدیک بودند ، آنها را مهاجرتگاه [ و مجاور ] خویش قرار می دادیم » .
1- .اشاره به آیه های 169 تا 174 از سوره آل عمران دارد که می فرماید : « [ ای پیامبر! ] هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شده اند ، مُردگان اند ؛ بلکه آنان ، زنده اند و نزد پروردگارشان ، روزی داده می شوند ... » .
تهذیب الأحکام عن ابن أبی عمیر عن رجل عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام لِرَجُلٍ : یا فُلانُ ، ما یَمنَعُکَ إذا عَرَضَت لَکَ حاجَهٌ أن تَأتِیَ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام فَتُصَلِّیَ عِندَهُ أربَعَ رَکَعاتٍ ، ثُمَّ تَسأَلَ حاجَتَکَ؟ فَإِنَّ الصَّلاهَ المَفروضَهَ عِندَهُ تَعدِلُ حَجَّهً ، وَالصَّلاهَ النّافِلَهَ تَعدِلُ عِندَهُ عُمرَهً . (1)
فضل زیاره الحسین علیه السلام عن ابن عیینه :سَمِعتُ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ علیه السلام یَقولُ : إنَّ قِبَلَکُم قَبراً ما أتاهُ مَکروبٌ فَصَلّی عِندَهُ رَکعَتَینِ أو أربَعَ رَکَعاتٍ ، ثُمَّ سَأَلَ اللّهَ حاجَهً إلّا اُجیبَ یَعنی قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام (2) .
عدّه الداعی :رُوِیَ عَنِ الصّادِقِ علیه السلام : مَن کانَ لَهُ حاجَهٌ إلَی اللّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَلیَقِف عِندَ رَأسِ الحُسَینِ علیه السلام ، وَلیَقُل : «یا أبا عَبدِ اللّهِ ، أشهَدُ أنَّکَ تَشهَدُ مَقامی ، وتَسمَعُ کَلامی ، وأَنَّکَ حَیٌّ عِندَ رَبِّکَ تُرزَقُ ، فَاسأَل رَبَّکَ ورَبّی فی قَضاءِ حَوائِجی» ، فَإِنَّها تُقضی إن شاءَ اللّهُ تَعالی . (3)
ثواب الأعمال عن بشیر الدهّان عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إنَّ الرَّجُلَ لَیَخرُجُ إلی قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَلَهُ إذا خَرَجَ مِن أهلِهِ بِأَوَّلِ خُطوَهٍ مَغفِرَهٌ لِذُنوبِهِ . ثُمَّ لَم یَزَل یُقَدَّسُ بِکُلِّ خُطوَهٍ حَتّی یَأتِیَهُ ، فَإِذا أتاهُ ناجاهُ اللّهُ ، فَقالَ : عَبدی سَلنی اُعطِکَ ، اُدعُنی اُجِبکَ ، اُطلُب مِنّی اُعطِکَ ، سَلنی حاجَتَکَ أقضِها لَکَ . قالَ : قالَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام : وحَقٌّ عَلَی اللّهِ أن یُعطِیَ ما بَذَلَ . (4)
1- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 73 ح 141 ، المزار للمفید : ص 133 ح 1 ، کامل الزیارات : ص 433 ح 664 ، المزار الکبیر : ص 354 ح 1 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 82 ح 7 .
2- .فضل زیاره الحسین علیه السلام : ص 53 ح 32 و 33 نحوه .
3- .عدّه الداعی : ص 56 .
4- .ثواب الأعمال : ص 117 ح 32 ، المزار للمفید : ص 31 ح 2 ، کامل الزیارات : ص 253 ح 379 ، المزار الکبیر : ص 342 ح 5 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 24 ح 21 .
تهذیب الأحکام به نقل از ابن ابی عُمَیر ، از مردی ، از امام باقر علیه السلام ، خطاب به مردی : ای فلانی ! چه چیز ، تو را باز می دارد از این که چون حاجتی پیدا می کنی ، به نزد قبر حسین علیه السلام در آیی و چهار رکعت نماز در آن جا بخوانی و سپس ، حاجتت را بخواهی ؟ بی تردید ، نماز واجب نزد آن ، برابر با یک حج است و نماز نافله نزد آن ، برابر با یک عمره است .
فضل زیاره الحسین علیه السلام به نقل از ابن عُیَینه : شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرماید : «در کنار شما ، قبری است که هیچ گرفتاری نزد آن نمی آید و دو رکعت یا چهار رکعت نماز نزد آن نمی خواند و سپس از خدا حاجتش را نمی طلبد ، مگر آن که دعایش مستجاب می شود» و مقصودش ، قبر حسین علیه السلام بود .
عُدّه الداعی :از امام صادق علیه السلام روایت شده که هر کس حاجتی از خدای عزوجل دارد ، نزد قبر حسین علیه السلام بِایستد و بگوید : «ای ابا عبد اللّه ! گواهی می دهم که تو ، بر جایگاهم شاهدی و سخنم را می شنوی و تو زنده ای و نزد پروردگارت ، روزی می خوری . پس ، از پروردگارت و پروردگار من ، بر آوردن حوائج مرا بخواه» ، که بی تردید ، حاجتش برآورده می شود ، إن شاء اللّه تعالی !
ثواب الأعمال به نقل از بشیر دهّان ، از امام صادق علیه السلام : کسی که به سوی قبر حسین علیه السلام بیرون می رود ، در نخستین گامی که از خانواده اش فاصله می گیرد ، گناهانش آمرزیده می شود . سپس ، گام به گام ، پاک می شود تا به قبر برسد . چون به آن جا می رسد ، خداوند ، با او راز می گوید و می فرماید : «بنده من ! بخواه تا به تو عطا کنم . بخوان تا تو را اجابت کنم . از من بطلب تا به تو ببخشم . حاجتت را از من بخواه تا برایت برآورده کنم ». خداوند بر خود ، لازم کرده که آنچه را زائر [ در این راه ]هزینه کرده ، [ به او ] عطا نماید .
کامل الزیارات عن ابن أبی یعفور :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : دَعانِی الشَّوقُ إلَیکَ أن تَجَشَّمتُ (1) إلَیکَ عَلی مَشَقَّهٍ . فَقالَ لی : لا تَشکُ رَبَّکَ ، فَهَلّا أتَیتَ مَن کانَ أعظَمَ حَقّا عَلَیکَ مِنّی؟ فَکانَ مِن قَولِهِ : «فَهَلّا أتَیتَ مَن کانَ أعظَمَ حَقّا عَلَیکَ مِنّی» أشَدَّ عَلَیَّ مِن قَولِهِ : لا تَشکُ رَبَّکَ . قُلتُ : ومَن أعظَمُ عَلَیَّ حَقّا مِنکَ؟! قالَ : الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ علیه السلام ، ألا أتَیتَ الحُسَینَ علیه السلام ، فَدَعَوتَ اللّهَ عِندَهُ ، وشَکَوتَ إلَیهِ حَوائِجَکَ (2) ؟!
کامل الزیارات عن المفضّل بن عمر :قالَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام [الصّادِقُ] : کَأَنّی وَاللّهِ بِالمَلائِکَهِ قَدِ ازدَحَمُوا المُؤمِنینَ عَلی قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام . قُلتُ : فَیَتَراءَونَ لَهُ؟ قالَ : هَیهاتَ هَیهاتَ! قَد لَزِموا وَاللّهِ المُؤمِنینَ ، حَتّی أنَّهُم لَیَمسَحونَ وُجوهَهُم بِأَیدیهِم ، قالَ : ویُنزِلُ اللّهُ عَلی زُوّارِ الحُسَینِ علیه السلام غُدوَهً وعَشِیَّهً مِن طَعامِ الجَنَّهِ ، وخُدّامُهُمُ المَلائِکَهُ ، لا یَسأَلُ اللّهَ عَبدٌ حاجَهً مِن حَوائِجِ الدُّنیا وَالآخِرَهِ إِلّا أعطاها إیّاهُ . قالَ : قُلتُ : هذِهِ وَاللّهِ الکَرامَهُ! قالَ لی : یا مُفَضَّلُ ، أزیدُکَ؟ قُلتُ : نَعَم ، سَیِّدی! قالَ : کَأَنّی بِسَریرٍ مِن نورٍ قَد وُضِعَ وقَد ضُرِبَت عَلَیهِ قُبَّهٌ مِن یاقوتَهٍ حَمراءَ مُکَلَّلَهٌ بِالجَواهِرِ ، وکَأَنّی بِالحُسَینِ علیه السلام جالِسٌ عَلی ذلِکَ السَّریرِ ، وحَولَهُ تِسعونَ ألفَ قُبَّهٍ خَضراءَ ، وکَأَنّی بِالمُؤمِنینَ یَزورونَهُ ویُسَلِّمونَ عَلَیهِ ، فَیَقولُ اللّهُ عز و جل لَهُم : أولِیائی ، سَلونی فَطالَما اُوذیتُم وذُلِّلتُم وَاضطُهِدتُم ، فَهذا یَومٌ لا تَسأَلونّی حاجَهً مِن حَوائِجِ الدُّنیا وَالآخِرَهِ إلّا قَضَیتُها لَکُم ، فَیَکونُ أکلُهُم وشُربُهُم فِی الجَنَّهِ ، فَهذِهِ َ وَاللّهِ الکَرامَهُ الَّتی لَا انقِضاءَ لَها ، ولا یُدرَکُ مُنتَهاها . (3)
1- .جَشِمْتُ الأمر وتَجَشّمتُه : إذا تکلّفته علی مشقّه (الصحاح : ج 5 ص 1888 «جشم») .
2- .کامل الزیارات : ص 314 ح 534 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 46 ح 7 .
3- .کامل الزیارات : ص 258 ح 390 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 65 ح 53 .
کامل الزیارات به نقل از ابن ابی یَعفور : به امام صادق علیه السلام گفتم : اشتیاقم به تو ، موجب شده که زحمت و مشقّت [ راه ]را بر خود ، هموار کنم . به من فرمود : «از خدایت ، شِکوه مکن . چرا به نزد کسی نرفتی که حقّش بر تو ، بزرگ تر از حقّ من است ؟» . این سخن او : «چرا به نزد کسی نرفتی که حقّش بر تو ، بزرگ تر از حقّ من است» ، از سخنش که : «از خدا شِکوه مکن» ، بر من گران تر آمد . گفتم : چه کسی حقّش بر من ، بزرگ تر از حقّ توست ؟ فرمود : «حسین بن علی علیه السلام . چرا نزد حسین علیه السلام نرفته ای و خدا را نزد او نخوانده ای و حاجت هایت را نزد او نبرده ای؟!» .
کامل الزیارات به نقل از مفضّل بن عمر : امام صادق علیه السلام فرمود : «به خدا سوگند ، گویی فرشتگان را می بینم که نزد قبر حسین علیه السلام در کنار مؤمنان ، ازدحام کرده اند» . گفتم : از بالا به آن می نگرند ؟ فرمود : «نه ، نه ! چنین نیست . به خدا سوگند ، چنان به مؤمنان چسبیده اند که دست بر صورت آنان می کِشند» . سپس فرمود : «خداوند ، صبح و شب ، خوراک بهشتی برای زائران حسین علیه السلام فرو می فرستد و فرشتگان ، خدمت گزار آنان اند و [ هیچ ] بنده ای ، حاجتی از حاجت های دنیایی و آخرتی از خدا نمی خواهد ، جز این که آن را برآورده می کند» . گفتم : به خدا سوگند ، این ، کرامت است ! به من فرمود : «ای مفضّل ! برایت بیشتر بگویم ؟» . گفتم : آری ، سَرور من! فرمود : «گویی می بینم که تختی از نور ، نهاده شده و گنبدی از یاقوت سرخ مزّین به جواهر ، بر آن زده شده و حسین علیه السلام بر آن تخت ، نشسته و گرداگردش ، نود هزار گنبد سبز است . و گویی می بینم که مؤمنان ، او را زیارت می کنند و بر او سلام می دهند و خداوندت به آنان می فرماید : دوستان من ! از من بخواهید ، که مدّتی مدید است که آزار و خواری و ستم دیده اید و امروز ، روزی است که هیچ حاجت دنیایی و آخرتی از من نمی خواهید ، جز آن که برایتان برآورده می سازم و خورد و خوراکشان ، در بهشت است . به خدا سوگند ، این کرامت ، جاویدان و بی کرانه است ».
تهذیب الأحکام عن إسحاق بن عمّار :سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ یَقولُ : إنَّ لِمَوضِعِ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام حُرمَهً مَعروفَهً ، مَن عَرَفَها وَاستَجارَ بِها اُجیرَ . (1)
قرب الإسناد عن صفوان الجمّال عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :مَا استَخارَ اللّهَ عَزَّوجَلَّ عَبدٌ فی أمرٍ قَطُّ مِئَهَ مَرَّهٍ ؛ یَقِفُ عِندَ رَأسِ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَیَحمَدُ اللّهَ وَیُهَلِّلُهُ ویُسَبِّحُهُ ویُمَجِّدُهُ ، ویُثنی عَلَیهِ بِما هُوَ أهلُهُ ، إلّا رَماهُ اللّهُ تَبارَکَ وتَعالی بِأَخیَرِ الأَمرَینِ . (2)
عدّه الداعی :رُوِیَ أنَّ الصَّادِقَ علیه السلام أصابَهُ وَجَعٌ ، فَأَمَرَ مَن عِندَهُ أن یَستَأجِروا لَهُ أجیرا یَدعو لَهُ عِندَ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَخَرَجَ رَجُلٌ مِن مَوالیهِ ، فَوَجَدَ آخَرا عَلَی البابِ ، فَحَکی لَهُ ما أمَرَ بِهِ ، فَقالَ الرَّجُلُ : أنا أمضی ، لکِنَّ الحُسَینَ علیه السلام إمامٌ مُفتَرَضُ الطّاعَهِ ، وهُوَ أیضا إمامٌ مُفتَرَضُ الطّاعَهِ ، فَکَیفَ ذلِکَ؟ فَرَجَعَ إلی مَولاهُ وعَرَّفَهُ قَولَهُ . فَقالَ : هُوَ کَما قالَ ، لکِن ما عَرَفَ أنَّ للّهِِ تَعالی بِقاعا یُستَجابُ فیهَا الدُّعاءُ؟ فَتِلکَ البُقعَهُ مِن تِلکَ البِقاعِ . (3)
1- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 71 ح 134 ، الکافی : ج 4 ص 588 ح 6 والحدیث فیه مضمر ، ثواب الأعمال : ص 120 ح 42 ، المزار للمفید : ص 141 ح 3 ، کامل الزیارات : ص 457 ح 694 ، مصباح المتهجّد : ص 731 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 110 ح 19 .
2- .قرب الإسناد : ص 59 ح 189 ، فتح الأبواب : ص 240 نحوه ، بحار الأنوار : ج 101 ص 285 ح 1 .
3- .عدّه الداعی : ص 48 .
تهذیب الأحکام به نقل از اسحاق بن عمّار : شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرماید : «جایگاه قبر حسین علیه السلام ، حرمتی شناخته شده دارد که هر کس آن را بشناسد و بِدان پناه ببرد ، پناه داده می شود ».
قرب الإسناد به نقل از صفوان جمّال ، از امام صادق علیه السلام : تاکنون ، هیچ بنده ای در کاری یکصد مرتبه نزد قبر حسین علیه السلام از خدای عزوجل ، خیر نخواسته و او را نستوده و تسبیح و تمجید نکرده و آن گونه که سزاوارش است ، ثنایش نگفته ، جز آن که خداوند تبارک و تعالی ، بهترین کار را به دلش انداخته است .
عدّه الداعی :روایت شده که امام صادق علیه السلام ، دردمند شد و به کسی که نزدش بود ، فرمان داد تا کسی را برای او اجیر کنند تا نزد قبر حسین علیه السلام برایش دعا کند . از این رو ، یکی از وابستگان امام (همان که نزدش بود) ، بیرون آمد . مردی را بر درگاه دید و آنچه را که امام علیه السلام فرمان داده بود ، برایش حکایت [ و او را اجیر ]کرد . مرد گفت : من می روم ؛ امّا حسین علیه السلام ، امام واجب الإطاعه است و امام صادق علیه السلام نیز امام واجب الإطاعه است . این ، چگونه می شود؟ آن شخص ، به سوی امام علیه السلام باز گشت و سخن او را به اطّلاع امام علیه السلام رساند . امام صادق علیه السلام فرمود : «مطلب ، همین گونه است که او گفته ؛ امّا او نمی داند که خداوند ، جاهایی دارد که دعا در آن ، مستجاب می شود . قبر حسین علیه السلام ، از آن جاهاست» .
الکافی عن أبی هاشم الجعفری (1) :بَعَثَ إلَیَّ أبُو الحَسَنِ علیه السلام فِی مَرَضِهِ ، وإلی مُحَمَّدِ بنِ حَمزَهَ (2) ، فَسَبَقَنی إلَیهِ مُحَمَّدُ بنُ حَمزَهَ ، وأخبَرَنی مُحَمَّدٌ : ما زالَ یَقولُ : اِبعَثوا إلَی الحَیرِ ، ابعَثوا إلَی الحَیرِ . فَقُلتُ لِمُحَمَّدٍ : ألا قُلتَ لَهُ : أنَا أذهَبُ إلَی الحَیرِ ، ثُمَّ دَخَلتُ عَلَیهِ ، وقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداکَ ، أنَا أذهَبُ إلَی الحَیرِ . فَقالَ : اُنظُروا فی ذلِکَ ، ثُمَّ قالَ لی : إنَّ مُحَمَّدا لَیسَ لَهُ سِرٌّ مِن زَیدِ بنِ عَلِیٍّ ، وأنَا أکرَهُ أن یَسمَعَ ذلِکَ . فَذَکَرتُ ذلِکَ لِعَلیِّ بنِ بِلالٍ ، فَقالَ : ما کانَ یَصنَعُ بِالحَیرِ وهُوَ الحَیرُ ؟ فَقَدِمتُ العَسکَرَ ، فَدَخَلتُ عَلَیهِ . فَقالَ لی : اِجلِس حینَ أرَدتُ القِیامَ ، فَلَمّا رَأَیتُهُ أنِسَ بی ، ذَکَرتُ لَهُ قَولَ عَلِیِّ بنِ بِلالٍ ، فَقالَ لی : ألا قُلتَ لَهُ : إنَّ رَسولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله کانَ یَطوفُ بِالبَیتِ ، وَیُقَبِّلُ الحَجَرَ ، وحُرمَهُ النَّبیِّ وَالمُؤمِنِ أعظَمُ مِن حُرمَهِ البَیتِ ، وأمَرَهُ اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ أن یَقِفَ بِعَرَفَهَ ، وإنَّما هِیَ مَواطِنُ یُحِبُّ اللّهُ أن یُذکَرَ فیها ، فَأَنَا اُحِبُّ أن یُدعَی اللّهُ لی حَیثُ یُحِبُّ اللّهُ أن یُدعی فیها ، وَذَکَرَ عَنهُ أنَّهُ قالَ : ولَم أحفَظ عَنهُ ، قالَ : إنَّما هذِهِ مَواضِعُ یُحِبُّ اللّهُ أن یُتَعَبَّدَ لَهُ فیها ، فَانَا اُحِبُّ أن یُدعی لی حَیثُ یُحِبُّ اللّهُ أن یُعبَدَ . هَلّا قُلتَ لَهُ کَذا وکَذا ؟ قالَ : قُلتُ : جُعِلتُ فِداکَ ، لَو کُنتُ اُحسِنُ مِثلَ هذا لَم أرُدَّ الأَمرَ عَلَیکَ 3 . (3)
1- .ابو هاشم الجعفری من احفاد جعفر الطیار ، وهو رجل ثقه عظیم الشأن ، ومن خواص الإمام الهادی علیه السلام . ولمعروفیه أبی هاشم الجعفری کان یتعرض للضغط والاذی من قبل المتوکل العباسی ، ولعله لذلک لم یکن الإمام علیه السلام راغبا فی ذهابه وقال له «انظروا فی ذلک» .
2- .محمّد بن حمزه من احفاد زید بن علی ومن طلاب وخواص الإمام الهادی علیه السلام .
3- .الکافی: ج4 ص567 ح 3 ،کامل الزیارات: ص458 ح 697 و لیس فیه ذیله من«وذکر عنه...» و بزیاده «و الحائر من تلک المواضع»فی آخره، بحارالانوار: ج101 ص112 ح32.
الکافی به نقل از ابو هاشم جعفری (1) : امام هادی علیه السلام در بیماری اش به سوی من و محمّد بن حمزه فرستاد . محمّد بن حمزه (2) ، زودتر از من رسید و به من خبر داد که امام علیه السلام پیوسته می فرماید : «کسی را به حائر حسین علیه السلام (کربلا) روانه کنید . کسی را به حائر حسین علیه السلام روانه کنید » . به محمّد گفتم : چرا به او نگفتی که من به حائر حسین می روم ؟ سپس بر امام علیه السلام وارد شدم و گفتم : فدایت شوم ! من به حائر حسین علیه السلام می روم . فرمود : «در این کار ، تأمّل کنید» . سپس به من فرمود : «محمّد ، شجاعت نیایَش زید بن علی را به ارث نبرده است و خوش ندارم که این را بشنود » . من ، این را برای علی بن بلال گفتم . او گفت : امام هادی علیه السلام را با حائر ، چه کار که خود ، همانند اوست ؟ من به محلّه عسکر رفتم و بر امام هادی علیه السلام وارد شدم . چون خواستم برخیزم ، امام علیه السلام به من فرمود : «بنشین» . چون دیدم که با من انس گرفته است ، سخن علی بن بلال را برایش گفتم . امام علیه السلام به من فرمود : «چرا به او نگفتی که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به گِرد کعبه می چرخید و حجر الأسود را می بوسید ، در حالی که حرمت پیامبر و مؤمن ، از حرمت ، کعبه بزرگ تر است ، و خدای عزوجل به او فرمان داد که در عرفه ، وقوف کند و آن ، جایگاهی است که خداوند ، دوست دارد در آن ، یاد شود . پس من نیز دوست دارم که خدا را برای من در جایی بخوانند که خداوند ، دوست دارد در آن جا خوانده شود » . این سخن [ امام علیه السلام ] را من این گونه [ شنیده و ] نقل می کنم و به گونه دیگری نیز نقل شده است که من ، به یاد نمی آورم [ و آن ، این گونه است که فرمود ] : «اینها جایگاه هایی است که خداوند ، دوست دارد در آنها عبادت شود . من نیز دوست دارم که برایم در جاهایی دعا کنند که خداوند ، دوست دارد عبادت شود . [ ای ابو هاشم ! ] چرا به او (علی بن بلال) این گونه نگفتی ؟» . گفتم : فدایت شوم ! اگر این پاسخ را بلد بودم ، کار را به شما نمی کشاندم
1- .ابو هاشم جعفری ، از نوادگان جعفر طیّار و مردی ثقه و عظیم الشأن و از خواصّ امام هادی علیه السلام است . شاید از آن رو که ابو هاشم جعفری به دلیل معروف بودن ، از سوی خلیفه وقت عبّاسی ، متوکّل ، تحت فشار و آزار واقع می شد، امام علیه السلام دوست نداشت وی برود وبه همین دلیل فرمود: «در این کار ، تأمّل کنید» .
2- .محمّد بن حمزه ، از نوادگان زید بن علی و از شاگردان و خواصّ امام هادی علیه السلام است .
راجع: ج 11 ص 112 (القسم الثال عشر / الفصل الخامس / یحفّه کلّ یوم ألف ملک).
1 / 3جَزاءُ مَن أهانَ تُربَتَهُالأمالی للطوسی عن الفضل بن محمّد بن أبی طاهر الکاتب:حَدَّثَنا أبو عَبدِ اللّهِ مُحَمَّدُ بنُ موسَی السَّریعِیُّ الکاتِبُ قالَ : حَدَّثَنی أبی موسَی بنُ عَبدِ العَزیزِ ، قالَ : لَقِیَنی یوحَنَّا بنُ سَراقِیونَ النَّصرانِیُّ المُتَطَبِّبُ فی شارِعِ أبی أحمَدَ فَاستَوقَفَنی ، وقالَ لی : بِحَقِّ نَبِیِّکَ ودینِکَ ، مَن هذَا الَّذی یَزورُ قَبرَهُ قَومٌ مِنکُم بِناحِیَهِ قَصرِ ابنِ هُبَیرَهَ؟ مَن هُوَ؟ مِن أصحابِ نَبِیِّکُم ؟ قُلتُ : لَیسَ هُوَ مِن أصحابِهِ ، هُوَ ابنُ بِنتِهِ ، فَما دَعاکَ إلَی المَسأَلَهِ عَنهُ ؟ فَقالَ : لَهُ عِندی حَدیثٌ طَریفٌ . فَقُلتُ : حَدِّثنی بِهِ ! فَقالَ : وَجَّهَ إلَیَّ سابورُ الکَبیرُ الخادِمُ الرَّشیدِیُّ فِی اللَّیلِ ، فَصِرتُ إلَیهِ ، فَقالَ لی : تَعالَ مَعی ، فَمَضی وأنَا مَعَهُ حَتّی دَخَلنا عَلی موسَی بنِ عیسَی الهاشِمِیِّ ، فَوَجَدناهُ زائِلَ العَقلِ مُتَّکِئا عَلی وِسادَهٍ ، وإذا بَینَ یَدَیهِ طَستٌ فیها حَشُو جَوفِهِ ، وکانَ الرَّشیدُ استَحضَرَهُ مِنَ الکوفَهِ ، فَأَقبَلَ سابورُ عَلی خادِمٍ کانَ مِن خاصَّهِ موسی ، فَقالَ لَهُ: وَیحَکَ ما خَبَرُهُ ؟ فَقالَ لَهُ : اُخبِرُکَ أنَّهُ کانَ مِن ساعَهٍ جالِسا وحَولَهُ نُدَماؤُهُ ، وهُوَ مِن أصَحِّ النّاسِ جِسما وأطیَبِهِم نَفسا ، إذ جَری ذِکرُ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام ، قالَ یوحَنّا : هذَا الَّذی سَأَلتُکَ عَنهُ . فَقالَ موسی : إنَّ الرّافِضَهَ لَتَغلو فیهِ حَتّی إنَّهُم فیما عَرَفتُ یَجعَلونَ تُربَتَهُ دَواءً یَتَداوَونَ بِهِ . فَقالَ لَهُ رَجُلٌ مِن بَنی هاشِمٍ کانَ حاضِرا قَد کانَت بی عِلَّهٌ غَلیظَهٌ فَتَعالَجتُ لَها بِکُلِّ عِلاجٍ ، فَما نَفَعَنی ، حَتّی وَصَفَ لی کاتِبی أن آخُذَ مِن هذِهِ التُّربَهِ ، فَأَخَذتُها فَنَفَعَنِیَ اللّهُ بِها ، وزالَ عَنّی ما کُنتُ أجِدُهُ . قالَ : فَبَقِیَ عِندَکَ مِنها شَیءٌ ؟ قالَ : نَعَم . فَوَجَّهَ فَجاؤوهُ مِنها بِقِطعَهٍ ، فَناوَلَها موسَی بنَ عیسی ، فَأَخَذَها موسی فَاستَدخَلَها دُبُرَهُ استِهزاءً بِمَن تَداوی بِها ، وَاحتِقارا وتَصغیرا لِهذَا الرَّجُلِ الَّذی هذِهِ تُربَتُهُ یَعنِی الحُسَینَ علیه السلام فَما هُوَ إلّا أنِ استَدخَلَها دُبُرَهُ حَتّی صاحَ : النّارَ النّارَ ! الطَّستَ الطَّستَ ! فَجِئناهُ بِالطَّستِ فَأَخرَجَ فیها ما تَری ، فَانصَرَفُ النُّدَماءُ وصارَ المَجلِسُ مَأتَما . فَأَقبَلَ عَلَیَّ سابورُ ، فَقالَ : اُنظُر هَل لَکَ فیهِ حیلَهٌ ؟ فَدَعَوتُ بِشَمعَهٍ ، فَنَظَرتُ فَإِذا کَبِدُهُ وطِحالُهُ ورِئَتُهُ وفُؤادُهُ خَرَجَ مِنهُ فِی الطَّستِ ، فَنَظَرتُ إلی أمرٍ عَظیمٍ ، فَقُلتُ : ما لِأَحَدٍ فی هذا صُنعٌ إلّا أن یَکونَ لِعیسَی الَّذی کانَ یُحیِی المَوتی ! فَقالَ لی سابورُ : صَدَقتَ ، ولکِن کُن هاهُنا فِی الدّارِ إلی أن یَتَبَیَّنَ ما یَکونُ مِن أمرِهِ ، فَبِتُّ عِندَهُم وهُوَ بِتِلکَ الحالِ ما رَفَعَ رَأسَهُ ، فَماتَ وَقتَ السَّحَرِ . قالَ مُحَمَّدُ بنُ موسی : قالَ لی موسَی بنُ سَریعٍ : کانَ یوحَنّا یَزورُ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام وهُوَ عَلی دینِهِ ، ثُمَّ أسلَمَ بَعدَ هذا وحَسُنَ إسلامُهُ. (1)
.
1- .الأمالی للطوسی : ص 320 ح 649 ، بشاره المصطفی : ص 223 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 399 ح 10 .
ر .ک : ج 11 ص 113 ( بخش سیزدهم / فصل پنجم / هزار فرشته ای که هر روز او را در میان می گیرند)
1 / 3سزای توهین کننده به تربت امام علیه السلام
الأمالی ، طوسی به نقل از فضل بن محمّد بن ابی طاهر کاتب : ابو عبد اللّه محمّد بن موسی سریعی کاتب ، از پدرش موسی بن عبد العزیز ، برایمان نقل کرد که یوحنّا ، فرزند سَراقیون مسیحی طبیب ، مرا در خیابان ابو احمد دید . مرا نگاه داشت و گفت : به حقّ پیامبر و دینت ، این کسی که گروهی از شما قبرش را در ناحیه قصر ابن هُبَیره زیارت می کنند ، کیست ؟ او چه کسی است ؟ آیا از یاران پیامبرتان است ؟ گفتم : او از یاران وی نیست . او پسر دختر اوست . برای چه ، این را از من می پرسی ؟ گفت : داستان لطیفی نزد من دارد . گفتم : آن را برایم بگو . گفت : شاپور بزرگ ، خادم هارون الرشید ، شب به سوی من فرستاد. به نزد او رفتم . او به من گفت : با من بیا . پس روانه شد و من نیز همراهش رفتم تا بر موسی بن عیسی هاشمی وارد شدیم . دیدیم که او عقلش را از دست داده و بر بالشی تکیه داده است . جلویش تشتی بود که امعا و احشایش در آن ریخته بود و هارون الرشید ، او را از کوفه به نزد خود طلبیده بود . شاپور ، به یکی از خادمان ویژه موسی ، رو کرد و گفت : وای بر تو ! ماجرا چیست ؟ او گفت : به تو می گویم . وی تا کنون ، در سلامت و تن درستی تمام ، نشسته بود و ندیمانش ، گِردش را گرفته بودند که از حسین بن علی علیه السلام سخن به میان آمد . یوحنّا گفت : این ، همان چیزی است که آن را از تو پرسیدم . موسی گفت : رافضیان ، در باره او غلو می کنند ، تا آن جا که آن گونه که می دانم ، تربتش را برای مداوا به کار می برند . مردی از بنی هاشم که حضور داشت ، گفت : من ، بیماری شدیدی داشتم و هر معالجه ای کردم ، سودی نبخشید تا آن که کاتبم برایم این تربت را وصف کرد و من ، از آن استفاده کردم و خداوند ، آن را برایم سودمند کرد و بیماری ام از بین رفت . موسی گفت : آیا چیزی از آن ، نزد تو باقی مانده است ؟ مرد هاشمی گفت : آری . آن گاه کسی را فرستاد و تکّه ای از آن را آوردند و به موسی بن عیسی داد . موسی آن را گرفت و از سرِ مسخره کردن کسانی که با آن مداوا می کنند و [ برای ] تحقیر و کوچک کردن مرد صاحب تربت (یعنی حسین علیه السلام ) ، آن تربت را در مقعد خود ، فرو برد . هنوز کامل فرو نبرده بود که فریاد زد : سوختم ، سوختم! تشت ، تشت [ بیاورید ] ! ما تشت را آوردیم و آنچه می بینی ، از او بیرون ریخت و ندیمان ، باز گشتند و مجلس ، ماتم سرا شد . شاپور به من رو کرد و گفت : ببین می توانی چاره ای بجویی ؟ من ، شمعی خواستم و خوب نگریستم . دیدم [ بخشی از ] جگر و طحال و ریه و قلبش از او بیرون آمده و در تشت است و چیز عجیبی دیدم . گفتم : هیچ کس نمی تواند کاری کند ، جز عیسی مسیح که مُردگان را زنده می کرد! شاپور به من گفت : راست گفتی ؛ امّا این جا در خانه بمان تا ببینم کارش به کجا می انجامد . من ، شب را نزد آنان ماندم و او (موسی بن عیسی) به همان حال بود ، بدون آن که سرش را بلند کند و سحرگاهان ، مُرد . موسی بن سریع برایم گفت : یوحنّا ، با همان دین مسیحی اش ، قبر حسین علیه السلام را زیارت می کرد و سپس ، اسلام آورد و مسلمانِ نیکویی شد .
الأمالی للطوسی عن محمّد أبی عبد اللّه الأزدی :صَلَّیتُ فی جامِعِ المَدینَهِ وإلی جانِبی رَجُلانِ عَلی أحَدِهِما ثِیابُ السَّفَرِ ، فَقالَ أحَدُهُما لِصاحِبِهِ : یا فُلانُ ، أما عَلِمتَ أنَّ طینَ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام شِفاءٌ مِن کُلِّ داءٍ ؟ وذلِکَ أنَّه کانَ بی وَجَعُ الجَوفِ ، فَتَعالَجتُ بِکُلِّ دَواءٍ فَلَم أجِد فیهِ عافِیَهً ، وخِفتُ عَلی نَفسی وأیِستُ مِنها ، وکانَت عِندَنَا امرَأَهٌ مِن أهلِ الکوفَهِ عَجوزٌ کَبیرَهٌ ، فَدَخَلَت عَلَیَّ وأنَا فی أشَدِّ ما بی مِنَ العِلَّهِ . فَقالَت لی : یا سالِمُ ، ما أری عِلَّتَکَ کُلَّ یَومٍ إلّا زائِدَهً ، فَقُلتُ لَها : نَعَم . قالَت : فَهَل لَکَ أن اُعالِجَکَ فَتَبرَأَ بِإِذنِ اللّهِ عز و جل ؟ فَقُلتُ لَها : ما أنَا إلی شَیءٍ أحوَجَ مِنّی إلی هذا ! فَسَقَتنی ماءً فی قَدَحٍ ، فَسَکَتَت عَنِّی العِلَّهُ وبَرِئَت، حَتّی کَأَن لَم تَکُن بی عِلَّهٌ قَطُّ . فَلَمّا کانَ بَعدَ أشهُرٍ دَخَلَت عَلَیَّ العَجوزُ ، فَقُلتُ لَها : بِاللّهِ عَلَیکِ یا سَلَمَهُ وکانَ اسمُها سَلَمَهَ بِماذا داوَیتِنی ؟ فَقالَت : بِواحِدَهٍ مِمّا فی هذِهِ السُّبحَهِ مِن سُبحَهٍ کانَت فی یَدِها . فَقُلتُ : وما هذِهِ السُّبحَهُ ؟ ! فَقالَت : إنَّها مِن طینِ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام . فَقُلتُ لَها : یا رافِضِیَّهُ ! داوَیتِنی بِطینِ قَبرِ الحُسَینِ ؟ فَخَرَجَت مِن عِندی مُغضَبَهً ، ورَجَعَت وَاللّهِ عِلَّتی کَأَشَدِّ ما کانَت ، وأنَا اُقاسی مِنهَا الجَهدَ وَالبَلاءَ ، وقَد وَاللّهِ خَشیتُ عَلی نَفسی . ثُمَّ أذَّنَ المُؤَذِّنُ فَقاما یُصَلِّیانِ وغابا عَنّی. (1)
1- .الأمالی للطوسی : ص 319 ح 648 ، الخرائج والجرائح : ج 2 ص 873 ح 90 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 399 ح 9 وراجع: المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 64 .
الأمالی ، طوسی به نقل از محمّد ابو عبد اللّه اَزْدی : در مسجد جامع مدینه ، نماز خواندم و در دو سویم ، دو مرد بودند که یکی لباس سفر به تن داشت . یکی به دیگری گفت : ای فلانی ! آیا نمی دانی که تربت قبر حسین علیه السلام ، شفای هر دردی است ؟ من ، دردِ شکم داشتم و هر مداوایی کردم ، بهبود نیافتم و بر خود ترسیدم و از بهبود آن ، ناامید شدم . نزد ما پیرزن کهن سالی از اهل کوفه بود و روزی بر من در آمد که در سخت ترین حالتِ بیماری بودم . به من گفت : ای سالم ! آیا هر روز ، دردت بیشتر می شود ؟ گفتم : آری . گفت : آیا می خواهی تو را معالجه کنم تا به اذن خدا ، بهبود یابی ؟ به او گفتم : من به هیچ چیز به اندازه این ، نیاز ندارم! او آبی در کاسه به من نوشانْد و دردم ساکت شد و بهبود یافتم ، گویی که هیچ بیمار نبوده ام . چند ماه بعد ، بر پیرزن ، وارد شدم . نامش سَلَمه بود . به او گفتم : ای سَلَمه ! تو را به خدا سوگند ، مرا با چه چیز ، مداوا کردی ؟ گفت : «با یک دانه تسبیح» از تسبیحی که در دستش بود . گفتم : این ، چه تسبیحی است ؟ گفت : تسبیح از گِل قبر حسین علیه السلام . به او گفتم : ای رافضی! مرا با تربت قبر حسین ، مداوا کردی ؟! خشمگینانه ، از نزد او بیرون آمدم و به خدا سوگند ، دردم با شدّت تمام ، باز گشت ، و من ، در کمال سختی و گرفتاری ، از آن رنج می کشم و به خدا سوگند ، بر جانم می ترسم . سپس مؤذّن ، اذان گفت و آنها برخاستند و نماز گزاردند و از جلوی چشم من ، غایب شدند .
1 / 4ما رُوِیَ فی نِطاقِ تُربَتِهِ وحَریمِ قَبرِهِتهذیب الأحکام عن سلیمان بن عمر السراج عن بعض أصحابه عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :یُؤخَذُ طینُ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام مِن عِندِ القَبرِ عَلی سَبعینَ ذِراعا. (1)
1- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 74 ح 144 ، الکافی : ج 4 ص 588 ح 5 من دون إسنادٍ إلی أحدٍ من أهل البیت علیهم السلام ، کامل الزیارات : ص 468 ح 714 ، المزار الکبیر : ص 362 ح 7 ، مصباح المتهجّد : ص 732 ، روضه الواعظین : ص 451 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 130 ح 50 .
1 / 4روایت های قلمرو تُربت و حریم قبر امام علیه السلام
تهذیب الأحکام به نقل از سلیمان بن عمر سَرّاج ، از یکی از راویان شیعی ، از امام صادق علیه السلام : تربت قبر حسین علیه السلام از نزد قبر تا هفتاد گز ، (1) گرفته می شود .
.
1- .در متن عربی حدیث ، واژه «ذراع» آمده که از آرنج دست معمولی تا سرانگشت است که اندکی کمتر از نیم متر و حدود 45 سانتی متر است ؛ همان گز . م .
المزار للمفید عن سلیمان بن عمرو السّراج عن بعض أصحابنا عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :یُؤخَذُ طینُ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام مِن عِندِ القَبرِ قَدرَ سَبعینَ باعا فی سَبعینَ باعا. (1)
تهذیب الأحکام عن الحجال عن غیر واحد من أصحابنا عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :التُّربَهُ مِن قَبرِ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام عَشَرَهُ أمیالٍ (2) . (3)
کامل الزیارات عن عبد اللّه بن عبد الرحمن الاصمّ عن رجل من أهل الکوفه عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :حَریمُ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام فَرسَخٌ فی فَرسَخٍ فی فَرسَخٍ فی فَرسَخٍ. (4)
تهذیب الأحکام عن منصور بن العبّاس یرفعه إلی أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :حَریمُ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام خَمسَهُ فَراسِخَ مِن أربَعِ جَوانِبِهِ. (5)
تهذیب الأحکام عن إسحاق بن عمّار :سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَقولُ : إنَّ لِمَوضِعِ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام حُرمَهً مَعروفَهً ، مَن عَرَفَها وَاستَجارَ بِها اُجیرَ . قُلتُ : فَصِف لی مَوضِعَها جُعِلتُ فِداکَ ! قالَ : اِمسَح مِن مَوضِعِ قَبرِهِ الیَومَ خَمسَهً وعِشرینَ ذِراعا مِن قُدّامِهِ ، وخَمسَهً وعِشرینَ ذِراعا مِن عِندِ رَأسِهِ ، وخَمسَهً وعِشرینَ ذِراعا مِن ناحِیَهِ رِجلَیهِ ، وخَمسَهً وعِشرینَ ذِراعا مِن خَلفِهِ. ومَوضِعُ قَبرِهِ مِن یَومَ دُفِنَ رَوضَهٌ مِن رِیاضِ الجَنَّهِ ، ومِنهُ مِعراجٌ یُعرَجُ فیهِ بِأَعمالِ زُوّارِهِ إلَی السَّماءِ ، فَلَیسَ مَلَکٌ فِی السَّماءِ ولا فِی الأَرضِ إلّا وهُم یَسأَلونَ اللّهَ فی زِیارَهِ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَفَوجٌ یَنزِلُ وفَوجٌ یَعرُجُ. (6)
1- .المزار للمفید : ص 145 ح 7 ، کامل الزیارات : ص 471 ح 718 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 131 ح 55 .
2- .کل میل أربعه آلاف ذراع ، الذراع أربعه وعشرون إصبعا ، کل ثلاثه أمیال منها فرسخ (معجم البلدان : ج 1 ص 25) .
3- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 72 ح 136 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 116 ح 41 نقلاً عن تهذیب الأحکام وفیه «البرکه» بدل «التربه» .
4- .کامل الزیارات : ص 472 ح 721 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 114 ح 35 .
5- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 71 ح 132 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 2 ص 579 ح 3167 ، المزار للمفید : ص 25 ح 3 ، مصباح المتهجّد : ص 731 ، کامل الزیارات : ص 456 ح 693 ، المزار الکبیر : ص 358 ح 10 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 111 ح 27 .
6- .. تهذیب الأحکام : ج 6 ص 71 ح 134 ، الکافی : ج 4 ص 588 ح 6 وفیه «سمعته یقول» بدل «سمعت أبا عبد اللّه یقول» ، ثواب الأعمال : ص 120 ح 42 و لیس فیه ذیله من «وموضع قبره» ، المزار للمفید : ص 141 ح 3 ، کامل الزیارات : ص 457 ح 694 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 110 ح 19 .
المزار ، مفید به نقل از سلیمان بن عمرو سَرّاج ، از یکی از راویان شیعی ، از امام صادق علیه السلام : تربت قبر حسین علیه السلام از نزد قبر گرفته می شود تا هفتاد باع (1) از هر سو .
تهذیب الأحکام به نقل از حَجّال ، از چند تن از راویان شیعی ، از امام صادق علیه السلام : تربت را از قبر حسین بن علی علیه السلام تا ده میلیِ (2) آن بر می دارند .
کامل الزیارات به نقل از عبد اللّه بن عبد الرحمان اَصَم ، از مردی از اهل کوفه ، از امام صادق علیه السلام : حریم قبر حسین علیه السلام ، یک فرسنگ در یک فرسنگ در یک فرسنگ در یک فرسنگ است .
تهذیب الأحکام به نقل از منصور بن عبّاس ، در حدیثی که سند آن را به امام صادق علیه السلام می رسانَد : حریم قبر حسین علیه السلام ، پنج فرسنگ از چهار سوی آن است .
تهذیب الأحکام به نقل از اسحاق بن عمّار : شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرماید : «قبر حسین علیه السلام ، حریم شناخته شده ای دارد ، و هر کس آن را بشناسد و به آن پناه ببرد ، پناه داده می شود » . گفتم : محدوده آن را برایم مشخّص کن ، فدایت شوم! فرمود : «بیست و پنج گز از جای کنونی قبر ، از سَمت پیش روی او بگیر و بیست و پنج گز از نزد سرش و بیست و پنج گز از نزد پاهایش و بیست و پنج گز از پشتش . جای قبرش از روز دفن ، بوستانی از بوستان های بهشت است و در آن جا ، نردبانی است که اعمال زائرانش از آن به سوی آسمان ، بالا می رود ، و فرشته ای در آسمان و زمین نیست ، جز آن که زیارت قبر حسین علیه السلام را از خدا می طلبد . پس همیشه گروهی ، فرود می آیند و گروهی بالا می روند ».
1- .واحد «باع» که در متن حدیث آمده ، به فاصله میان سرانگشتان یک دست تا سرانگشتان دست دیگر در حالت باز گفته می شود که به طور معمول ، حدود 160 سانتی متر است .
2- .هر میل ، چهار هزار ذراع است و هر ذراع ، برابر 24 انگشت و هر سه میل ، یک فرسنگ می شود.
راجع : ص 378 (روضه من ریاض الجنّه) .
1 / 5التَّخییرُ بَینَ قَصرِ الصَّلاهِ وإتمامِها فی حَرَمِهِتهذیب الأحکام عن حماد بن عیسی عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :مِن مَخزونِ عِلمِ اللّهِ الإِتمامُ فی أربَعِ مَواطِنَ : حَرَمِ اللّهِ ، وحَرَمِ رَسولِهِ ، وحَرَمِ أمیرِ المُؤمِنینَ ، وحَرَمِ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیه السلام . (1)
الکافی عن أبی بصیر عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :تَتِمُّ الصَّلاهُ فی أربَعَهِ مَواطِنَ : فِی المَسجِدِ الحَرامِ ، ومَسجِدِ الرَّسولِ صلی الله علیه و آله ، ومَسجِدِ الکوفَهِ ، وحَرَمِ الحُسَینِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ . (2)
کتاب من لا یحضره الفقیه :قالَ الصّادِقُ علیه السلام : مِنَ الأَمرِ المَذخورِ إتمامُ الصَّلاهِ فی أربَعَهِ مَواطِنَ : بِمَکَّهَ ، وَالمَدینَهِ ، ومَسجِدِ الکوفَهِ ، وحائِرِ الحُسَینِ علیه السلام . (3)
1- .تهذیب الأحکام : ج 5 ص 430 ح 1494 ، الخصال : ص 252 ح 123 ، بحار الأنوار : ج 89 ص 77 .
2- .الکافی : ج 4 ص 586 ح 2 ، تهذیب الأحکام : ج 5 ص 431 ح 1497 ، المزار للمفید : ص 136 ح 1 ، کامل الزیارات : ص 430 ح 658 ، المزار الکبیر : ص 357 ح 5 کلّها عن عبدالحمید خادم إسماعیل بن جعفر ، بحار الأنوار : ج 101 ص 83 ح 12 .
3- .کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 1 ص 442 ح 1283 ، کامل الزیارات : ص 430 ح 659 ، بحار الأنوار : ج 89 ص 77 ح 2 .
ر .ک : ص 379 (بوستانی از بوستان های بهشت) .
1 / 5مُخیَّر بودن در شکسته یا تمام خواندن نماز در حرم امام علیه السلام
اشاره
تهذیب الأحکام به نقل از حمّاد بن عیسی ، از امام صادق علیه السلام : از علم نهان خدا ، تمام خواندن نماز در چهار جاست : حرم خدا ، حرم پیامبرش ، حرم امیر مؤمنان علیه السلام و حرم حسین بن علی علیه السلام .
الکافی به نقل از ابو بصیر ، از امام صادق علیه السلام : نماز ، در چهار جا تمام است : در مسجد الحرام ، مسجد پیامبر صلی الله علیه و آله ، مسجد کوفه ، و حرم حسین که درودهای خدا بر او باد .
کتاب من لا یحضره الفقیه :امام صادق علیه السلام فرمود : «از رازهای نهفته ، تمام خواندن نماز در چهار جاست : در مکّه ، مدینه ، مسجد کوفه و حائر حسین علیه السلام .
الکافی عن أبی شبل :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : أزورُ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام ؟ قالَ : نَعَم ، زُرِ الطَّیِّبَ ، وأتِمَّ الصَّلاهَ فیهِ . قُلتُ : فَإِنَّ بَعضَ أصحابِنا یَرَونَ التَّقصیرَ! قالَ : إنَّما یَفعَلُ ذلِکَ الضَّعَفَهُ . (1)
تهذیب الأحکام عن زیاد القندی :قالَ أبُو الحَسَنِ الإمام الکاظِمُ علیه السلام : یا زِیادُ ، اُحِبُّ لَکَ ما اُحِبُّهُ لِنَفسی ، وأکرَهُ لَکَ ما أکرَهُهُ لِنَفسی ، أتِمَّ الصَّلاهَ فِی الحَرَمَینِ ، وبِالکوفَهِ ، وعِندَ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام . (2)
المزار للمفید عن عمرو بن المرزوق :سَأَلتُ أبَا الحَسَنِ علیه السلام (3) عَنِ الصَّلاهِ فِی الحَرَمَینِ وفِی الکوفَهِ وعِندَ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَقالَ : أتِمَّ الصَّلاهَ فیها . (4)
1- .الکافی : ج 4 ص 587 ح 6 ، تهذیب الأحکام : ج 5 ص 431 ح 1496 ، المزار للمفید : ص 138 ح 5 ، کامل الزیارات : ص 429 ح 655 ، المزار الکبیر : ص 358 ح 9 کلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 101 ص 84 ح 14 .
2- .تهذیب الأحکام : ج 5 ص 431 ح 1495 ، المزار للمفید : ص 137 ح 2 ، کامل الزیارات : ص 431 ح 660 ، المزار الکبیر : ص 357 ح 6 ، مصباح المتهجّد : ص 731 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 84 ح 13 .
3- .المراد به هنا هو الامام الکاظم ام الامام الرضا علیهما السلام.
4- .المزار للمفید : ص 138 ح 4 ، کامل الزیارات : ص 431 ح 661 ، المزار الکبیر : ص 358 ح 8 ، بحار الأنوار : ج 89 ص 78 ح 3 .
الکافی به نقل از ابو شِبْل : به امام صادق علیه السلام گفتم : قبر حسین علیه السلام را زیارت کنم ؟ فرمود : «آری . [ امامِ ] پاکیزه را زیارت کن و نماز را در آن جا ، تمام بخوان ». گفتم : برخی شیعیان ، نظر به شکسته خواندن نماز دارند! فرمود : «این ، کار ضعیفان است» .
تهذیب الأحکام به نقل از زیاد قندی : امام کاظم علیه السلام فرمود : «ای زیاد ! چیزی را برای تو دوست می دارم که برای خودم دوست دارم ، و چیزی را برای تو نمی پسندم که برای خودم نیز نمی پسندم . نماز را در هر دو حرم مکّه و مدینه ، تمام بگزار ، و نیز در کوفه ، و نزد قبر حسین علیه السلام » .
المزار ، مفید به نقل از عمرو بن مرزوق : از ابو الحسن علیه السلام (1) در باره نماز در دو حرم (مکّه و مدینه) و در کوفه و نزد قبر حسین علیه السلام پرسیدم .فرمود : «نماز را در آن مکان ها تمام بگزار» .
1- .در این جا ، مقصود ، امام کاظم علیه السلام یا امام رضا علیه السلام است .
محدوده مُخیَّر بودن میان قصر و اتمام نماز ، در حرم امام حسین علیه السلام
بنا بر نظر مشهور فقهای امامیه ، یکی از جاهایی که مسافر می تواند نمازهای چهار رکعتی را تمام بخواند ، حائر (حرم) (1) امام حسین علیه السلام است ؛ امّا در باره محدوده حائر، اختلاف نظر وجود دارد . علّامه مجلسی در این باره می گوید : سخنان علمای شیعه که رحمت خدا بر آنان باد در باره محدوده حائر ، مختلف است . یک قول ، این است که حائر ، محدوده ای است که دیوارهای صحن را در بر گرفته است و بنا بر این ، شامل صحن در تمام ابعاد می شود و نیز ساختمان های متّصل به گنبد نورانی و مسجد پشت آن . به قولی دیگر ، حائر ، تنها گنبد شریف [و بقعه زیر آن ]است . قول دیگر ، آن است که حائر ، علاوه بر گنبد ، شامل ساختمان های متّصل به آن نیز می شود ؛ مانند : مسجد و قتلگاه و خزانه و جز آن . قول اوّل ، اظهر است ؛ هم به دلیل شهرت داشتن حائر با این اندازه در نزد کربلایی ها که از نیاکانشان فرا گرفته اند ، و هم به دلیل ظاهر سخنان بیشتر علما . (2)
1- .حائر ، در لغت ، به معنای زمین فرو نشسته ای است که آب باران در آن ، جمع می شود (ر . ک : جمهره اللغه: ج 2 ص 455) ؛ امّا در اصطلاح ،به حرم و بارگاه مطهّر امام حسین علیه السلام و در بعضی موارد ، به شهر کربلا ، گفته می شود .
2- .بحار الأنوار: ج 101 ص 117.
گفتنی است که در احادیث اهل بیت علیهم السلام ، در باره این که مسافر در کدام محدوده ، مخیّر بین قصر و اتمام نماز است ، سه تعبیر وجود دارد : در برخی از احادیث ، آن محدوده ، «حرم» (1) و در برخی دیگر ،«حائر» (2) نامیده شده و در برخی از احادیث ، چنین آمده است که : مسافر می تواند نزد«قبر امام حسین علیه السلام » ، (3) نمازهای شکسته را تمام بخواند . نکته قابل توجّه ، این است که احادیثی که آن محدوده را با تعبیر «حائر» یا «نزد قبر حسین علیه السلام » یاد کرده اند ، از نظر سند ، معتبر نیستند ؛ امّا سند دو مورد از احادیثی که در آنها تعبیر «حرم» آمده ، صحیح و معتبر است . بنا بر این ، برای تعیین محدوده تخییر ، باید محدوده حرم سیّد الشهدا علیه السلام را به دست آورد . در برخی از احادیث ، حریم قبر امام حسین علیه السلام ، یک فرسنگ در یک فرسنگ ، و در برخی از احادیث ، پنج فرسنگ در چهار فرسنگ ، ذکر شده است ؛ ولی این احادیث از نظر سند ، معتبر نیستند . در روایت صحیح حسین بن ثُوَیر از امام صادق علیه السلام ، (4) فاصله میان شطّ فرات و مزار امام حسین علیه السلام ، «حرم خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله » نامیده شده است . به هر حال ، گویا روایت معتبری در دست نیست که محدوده حرم امام علیه السلام را
1- .ر . ک : ص 403 ح 3375 و 3376.
2- .ر . ک : ص 403 ح 3377.
3- .ر . ک : ص 405 ح 3379 3380.
4- .«إذا أتیت أبا عبد اللّه علیه السلام ، فاغتسل علی شاطئ الفرات ثمّ البس ثیابک الطاهره ، ثُمّ امش حافیا ، فإنّک فی حرم من حرم اللّه و حرم رسوله ... ؛ چون به زیارت امام حسین علیه السلام رفتی ، در ساحل فرات ، غسل کن و لباس پاکیزه خود را بر تن کن . آن گاه ، با پای برهنه ، پیاده برو ؛ چرا که تو [در آن هنگام ،] در یکی از حرم های خدا و پیامبرش هستی» (ر. ک : ج 11 ص 319 ح3233 ) .
به روشنی مشخّص کند . بنا بر این ، می توان گفت که تعیین محدوده آن ، به عرفْ واگذار شده و همان طور که بسیاری از فقها گفته اند ، قدر مُتیقَّن برای محدوده جواز قصر و اتمام نماز ، داخل بودن در حرم فعلیِ آن امام است . البته اگر محدوده حرم ، توسعه داده شود ، ظاهرا تا هر جا که حرم نامیده شود ، مشمول احادیثِ تخییر خواهد بود .
الفصل الثانی : الاِستِشفاءُ بِتُربَهِ قَبرِهِ2 / 1الدَّواءُ الأَکبَرُالمناقب لابن شهرآشوب عن النبیّ صلی الله علیه و آله مُخاطِبا الحُسَینَ علیه السلام : شِفاءُ اُمَّتی فی تُربَتِکَ ، وَالأَئِمَّهُ مِن ذُرِّیَّتِکَ . (1)
کامل الزیارات عن محمّد بن زیاد عن عمته :سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَقولُ : إنَّ فی طینِ الحائِرِ (2) الَّذی فیهِ الحُسَینُ علیه السلام شِفاءً مِن کُلِّ داءٍ ، وأمانا مِن کُلِّ خَوفٍ . (3)
تهذیب الأحکام عن سلیمان البصری عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :فی طینِ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام الشِّفاءُ مِن کُلِّ داءٍ ، وهُوَ الدَّواءُ الأَکبَرُ . (4)
1- .المناقب لابن شهر آشوب : ج 4 ص 82 .
2- .الحائِرُ : فی الأصل مجمع الماء ، ویراد به حائر الحسین علیه السلام ، وهو ما حواه سور المشهد الحسینی (مجمع البحرین : ج 1 ص 479 «حیر») .
3- .کامل الزیارات : ص 466 ح 710 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 125 ح 27 .
4- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 74 ح 142 ، المزار للمفید : ص 143 ح 1 ، کامل الزیارات : ص 462 ح 702 ، المزار الکبیر : ص 361 ح 1 ، مصباح المتهجّد : ص 732 ، کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 2 ص 599 ح 3204 ، مکارم الأخلاق : ج 1 ص 361 ح 1181 ، روضه الواعظین : ص 451 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 123 ح 18 .